Lokaal economisch beleid is juist nu nodig

Lokaal economisch beleid onder druk
Graag blijf ik op de hoogte van hetgeen er op het gebied van de lokale economie en de arbeidsmarkt speelt bij gemeenten in Nederland. Ik struin dan ook regelmatig de gemeentelijke websites af op zoek naar het meest recente lokaal (sociaal-) economisch beleid en andere beleidsplannen. Niet zelden blijkt bij gemeenten een integraal economisch beleidsplan te ontbreken of het beleidsplan dateert al weer van jaren geleden. Tegelijkertijd hoor je op dit moment van diverse beleidsmedewerkers economische zaken (in met name de kleinere gemeenten) dat het beleidsterrein en hun functie onder druk staan vanwege bezuinigingen en omdat het geen wettelijke taak van gemeenten is. Middelen voor het opstellen of het actualiseren van het economisch beleid zijn er dan ook veelal niet. 

© Fanion onderzoek & Advies

Slechte ontwikkeling
Dit is een slechte ontwikkeling, omdat juist nu lokaal sociaal-economisch beleid nodig is. De afgelopen jaren hebben de economie en werkgelegenheid door de economische crisis in veel gemeenten te maken gekregen met tegenslag; door ontslagen is de werkloosheid opgelopen en relatief veel bedrijven zijn failliet gegaan.Ook zijn grote zakelijke dienstverleners en financiële instellingen aan het reorganiseren en sluiten zij vestigingen. De productiestructuur van gemeenten verandert hierdoor, waardoor oude zekerheden verdwijnen. Daarnaast nemen de werkloosheid en het aantal mensen in de bijstand toe evenals de kosten voor de lokale overheden. Ook ontstaat er leegstand op bedrijventerreinen, in kantoren en in het winkelcentrum. Deze ontwikkelingen zijn wèl van invloed op de kerntaken van de gemeente en kunnen uitgroeien tot grote maatschappelijke kostenposten.

Waarom lokaal economisch beleid belangrijk is
Om de volgende redenen is een actief lokaal economisch beleid daarom van belang:

1. De lokale overheid blijft in gesprek met het bedrijfsleven om zodoende zicht te krijgen en te houden op hetgeen er speelt rondom arbeidsmarkt en ruimtelijke ontwikkelingen;
2. Mogelijke problemen kunnen vroeg worden gesignaleerd waardoor er snel op kan worden ingespeeld
3. Bedrijven en instellingen en lokale overheid krijgen meer begrip voor elkaars positie
4. Endogene groei van kansrijke start-ups, snel groeiende bedrijven en clusters van bedrijven kunnen snel worden gesignaleerd, gestimuleerd en gefaciliteerd;
5. De lokale overheid kan sneller en makkelijker een beroep doen op bedrijven als het gaat om het oplossen van problemen aan de onderkant van de arbeidsmarkt
6. De lokale overheid en bedrijven en instellingen kunnen elkaar sneller aanspreken op verantwoordelijkheden en gezamenlijk initiatieven ontplooien.
7. Het organiserend vermogen binnen de lokale economie in de gemeente neemt toe.

Uiteindelijk zullen door een actief lokaal economisch beleid op de wat langere termijn de verplichte taken van de lokale overheid worden verzacht en vergemakkelijkt.

Stappen die van belang zijn voor het actualiseren of formuleren van lokaal economisch beleid?

Monitoren, analyseren en evalueren
Het is voor lokale overheden in de eerste plaats belangrijk in beeld te hebben hoe de lokale economie erbij staat en welke trends en ontwikkelingen hierop van invloed zijn. Het is daarom van belang met enige regelmaat de economische situatie te monitoren en te analyseren en tevens het economisch beleid te evalueren en daar waar nodig te leggen langs de nieuwe situatie en actuele trends en ontwikkelingen. Dit resulteert uiteindelijk in een SWOT-analyse voor de lokale economie.

Werken vanuit een visie
Als uit de (SWOT) analyse blijkt dat er structurele verschuivingen in de lokale economie hebben plaatsgevonden dan zal het lokaal bestuur hier samen met de bedrijven en instellingen uit de gemeente een visie op moeten ontwikkelen. Daarin worden voor de komende jaren afgesproken welke sectoren of clusters de economische kurken worden waarop de lokale economie zal drijven en welke beleidsdoelen moeten worden gesteld. Voorbeelden van beleidsthema's en beleidsdoelen, afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt, zijn:

Actieprogramma
Tot slot is het van belang van een visie te komen tot een concreet plan van aanpak met activiteiten, liefst zo concreet mogelijk. Belangrijk is dat lokale partijen dit zien als een gezamenlijke actieprogramma dat ook van henzelf is en hier ook de schouders onder willen zetten. Het is daarom beter wat minder activiteiten te ontplooien waarvoor veel draagvlak is en die daarmee goed te organiseren zijn dan heel veel activiteiten te organiseren waarbij iedereen naar de lokale overheid kijkt.

Bovenlokale samenwerking
Mocht het voor kleinere gemeenten toch niet mogelijk zijn om zelfstandig economisch beleid op te stellen en uit te voeren, dan is een goed alternatief om samen met buurgemeenten economisch beleid te ontwikkelingen. Diverse gemeenten hebben dit in het verleden al gedaan. Dit geldt bijvoorbeeld voor de gemeenten Asten en Someren en de gemeenten Werkendam, Aalburg en Woudrichem die gezamenlijk economisch beleid hebben geformuleerd.

In de afgelopen jaren heb ik voor diverse gemeenten volgens deze aanpak economisch beleid mogen opstellen. Ik hoor vaak terug dat men op een dergelijk integraal economisch beleidsplan kan terugvallen als er zich ontwikkelingen voordoen en dat het houvast geeft. Op de wat langere termijn betaalt dit zich absoluut uit en blijkt de investering relatief gering.

© Henry de Vaan, Fanion Onderzoek & Advies