Werkgelegenheid in 2016 eindelijk door het hele land in de lift

Ook dit jaar heeft Fanion onderzoek & advies weer een korte analyse gemaakt van de werkgelegenheidsgegevens die stichting LISA op 21 februari 2017 publiceerde. Daarbij gaan we vooral in op de regionale verschillen.

Dit is alweer de vijfde editie. De edities 2013, 2014, 2015 en 2016 zijn in eerdere blogs na te lezen.

Brede opleving van de werkgelegenheid, maar alleen in West-Nederland weer op het niveau van voor de crisis

Nadat in 2014 de economische crisis voorbij was, waren pas in 2015 de eerste tekenen van herstel op de arbeidsmarkt te zien. In 2016 zit de werkgelegenheid pas weer redelijk breed over het land in lift, al blijven er regio's waar het nog niet goed gaat op de arbeidsmarkt.

De werkgelegenheid in Nederland nam van 2015 op 2016 toe met 1,1%. Daarmee is de totale werkgelegenheid in 2016 weer bijna net zo groot als deze was in 2012.

In het westen van het land zette de groei van de werkgelegenheid het eerst in en is het aantal banen inmiddels 1,8% groter dan in 2012. Ook in oosten van het land zette de groei op de arbeidsmarkt in 2014, maar daar ging de groei duidelijk minder hard. Over de hele periode 2012-2016 is hier nog een daling van de werkgelegenheid met 1,2% te zien. 
In het zuiden en noorden van het land is de crisis dieper en langduriger geweest. Pas tussen 2015 en 2016 is er sprake van een serieuze groei van banen. In Zuid-Nederland zit de werkgelegenheid nog 2,4% onder het niveau van 2012 en in noorden zelfs nog 2,9%.

Figuur 1 Ontwikkeling werkgelegenheid naar landsdeel

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Flevoland hoogste groei, ook Zuid-Holland groeit sterk, grote verschillen in Zuid-Nederland
De provincie Flevoland laat in 2016 de hoogste banengroei zien, terwijl in 2015 nog sprake was van lichte krimp. Zuid-Holland en Noord-Holland volgen op enige afstand, maar deze beide provincies groeien voor het tweede jaar op rij. Daarmee trekt de werkgelegenheid vooral aan in de Randstad. Alleen Utrecht blijft wat achter. In Zuid-Nederland zijn de verschillen groot. Enerzijds neemt het aantal banen in Noord-Brabant voor het tweede rij op jaar toe. In Limburg en Zeeland is er daarentegen nog altijd sprake van krimp van de werkgelegenheid. In Oost-Nederland ontlopen Gelderland en Overijssel elkaar niet veel. De ontwikkeling van de werkgelegenheid zit in beide provincies net onder het landelijk gemiddelde. In Noord-Nederland laat Friesland duidelijk een betere werkgelegenheidsontwikkeling zien dan de provincies Groningen en Drenthe.

Figuur 2 Ontwikkeling werkgelegenheid 2015-2016 naar provincie

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Sterkste groei in de Randstad, Noord-Overijssel en Zuidoost-Brabant, krimp in noordoosten, zuidoosten en zuidwesten

In de Randstand en de perifere regio's daaromheen is het aantal banen het sterkst toegenomen. De zuidvleugel van de Randstad profiteert nu net zo sterk als de noordvleugel. Opvallend sterk is ook de banengroei in Zuidoost-Brabant en in Noord-Overijssel. De grensregio's profiteren duidelijk nog niet mee. In Oost-Groningen en Zuidoost-Drenthe is er nog sprake van krimp. Hetzelfde geldt voor Limburg en het gebied Zeeland/West-Brabant.


Figuur 3 Ontwikkeling werkgelegenheid 2015-2016 naar regio (COROP)

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies


Regio Groot-Amsterdam grootste banenmotor, Noord-Overijssel en Rijnmond volgen. In oosten van Groningen en Drenthe en Limburg sterkste daling

In een groot deel van de Randstad is het aantal banen weer boven het niveau van 2012. Met name Groot-Amsterdam springt eruit met een groei van 7,8%. Deze regio is met recht de grootste banenmotor van Nederland te noemen. Ook in Noord-Overijssel en Zuidoost-Brabant ligt de werkgelegenheid weer boven het niveau van toen. De grootste afname in werkgelegenheid is in het noordoosten van Groningen en in Zuidoost-Drenthe. Ook in Noord-, Midden- en Zuid-Limburg is het aantal banen nog ver verwijderd van het niveau van 2012.

Figuur 4 Ontwikkeling werkgelegenheid 2012-2016 naar regio (COROP)

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Randstad groeit zowel qua bedrijfsdynamiek als werkgelegenheid het hardst

In de regio Groot-Amsterdam groeit niet alleen de werkgelegenheid hard, maar neemt ook het aantal vestigingen veel harder toe dan gemiddeld in Nederland. Alleen de regio Groot-Rijnmond kent over de periode 2012-2016 een sterkere groei van het aantal vestigingen. Opvallend is dat ook andere regio in Zuid-Holland een bovengemiddeld sterke groei van het aantal vestigingen kennen. Noord-Holland kent daarentegen met Kop van Noord-Holland en de regio Alkmaar twee regio's die een lage bedrijvendynamiek hebben en daarnaast een ontwikkeling van de werkgelegenheid die lager is dan gemiddeld.

Zuidoost-Brabant en Noord-Overijssel hebben een bovengemiddelde banengroei, maar de groei van het aantal vestigingen is over de periode 2012-2016 lager dan gemiddeld in Nederland.
In veel van de regio's in de overgangszone tussen de Randstad en de periferie schommelt de ontwikkeling van het aantal vestigingen rond het gemiddelde.

De regio's waarvan is geconstateerd dat de werkgelegenheid sterk is teruggelopen tussen 2012 en 2016 laten ook een afname van het aantal bedrijven zien. Dit geldt voor de regio's in Groningen, Drenthe, maar ook in de Achterhoek. In Limburg is het aantal vestigingen wel toegenomen, maar de groei ligt onder het gemiddelde van Nederland.

Figuur 5 Ontwikkeling vestigingen en werkgelegenheid 2012-2016 naar regio (COROP)


Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Ontwikkeling naar gemeente laat genuanceerder beeld zien

Wanneer wordt ingezoomd op het geografisch schaalniveau van gemeenten dan ontstaat een wat genuanceerder beeld. In het Noorden zijn het vooral de gemeenten langs de Rijksweg A7 waar nog krimp van banen is tussen 2015 en 2016. Ook de gemeenten ten zuiden van de A1 in Overijssel laten nog krimp zien. Hetzelfde kan worden gezegd voor de gemeenten in de Limburgse grensregio waar de A73 doorheen kruist. In Zeeland is over het algemeen wel sprake van krimp, maar er is wel groei in Zuid-Beveland.
In de regio Groot-Amsterdam groeit het aantal banen in Amstelveen het hardst, maar is er een sterke krimp in de gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude. Ook in de provincie Utrecht is het beeld wisselend.



Figuur 6 Ontwikkeling werkgelegenheid 2015-2016 naar gemeente

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Een aantal gemeenten trekken de kar over de periode 2012-2016

Over de periode 2006-2012 zijn er drie regio's waar de werkgelegenheid duidelijk in de lift zit. In de eerste plaats is dat Amsterdam en de omliggende gemeenten. Ook de regio Zwolle/Kampen en Dronten/Noordoostpolder zit duidelijk in de lift. In Zuidoost-Brabant komt de banengroei vooral door positieve ontwikkelingen in Eindhoven/Veldhoven en Heeze-Leende. Ook de gemeenten langs het oostelijk deel van de A15 laten allemaal een plus zien. Opvallend goed scoren verder de Brabantse gemeenten aan de grens met België, zowel in Kempen als in Midden- en West-Brabant.
Dit is zeker opvallend in vergelijking tot de gemeenten die grenzen aan Duitsland, die vrijwel allemaal een flinke daling van werkgelegenheid laten zien. Dit geldt vooral voor het noordoosten en zuidoosten van Nederland. Ook de regio Noordwest-Holland is het aantal banen fors gedaald over de periode 2012-2016. Ook Zeeuws-Vlaanderen en een groot deel van West-Brabant kleur overwegend rood.

Figuur 7 Ontwikkeling werkgelegenheid 2012-2016 naar gemeente

Bron: LISA 2016, bewerking Fanion onderzoek & advies

Conclusie

Tussen 2015 en 2016 zet de groei van de werkgelegenheid serieus door. Alleen in Drenthe en Groningen en grote delen van Limburg en Zeeland is nog sprake van een afname van het aantal banen.
Met name in de Randstad en in Noord-Overijssel is de werkgelegenheid weer boven het niveau van 2012 en kan worden gesteld dat men de crisis volledig te boven is. De regio Groot-Amsterdam laat zowel op bedrijvendynamiek en groei van de werkgelegenheid de hoogste groei zien, maar ook de Zuidvleugel van de Randstad trekt sterk aan.



© Henry de Vaan, Fanion onderzoek & advies 

Ook de werkgelegenheid begint te profiteren van de aantrekkende economie

De werkgelegenheid lijkt in 2015 de eerste tekenen van herstel zien. In ruim 41 procent van de gemeenten is de werkgelegenheid toegenomen, 5 procent blijft gelijk in werkgelegenheid en 54 procent heeft  het aantal banen nog zien dalen. Met name langs de Rijkswegen A2, A50 en A1 lijkt het herstel zich te hebben ingezet. De regio Amsterdam en Noord-Overijssel laten over de hele periode 2011-2015 de beste ontwikkeling zien. Minder goed gaat het in Drenthe en Limburg en delen van Zuid-Holland en Groningen.
Een en ander blijkt uit de werkgelegenheidscijfers van Stichting LISA  die recent beschikbaar zijn gekomen. Al enkele jaren op rij maakt Fanion onderzoek & advies hier een korte analyse van. De edities 2013, 2014 en 2015 zijn in eerdere blogs na te lezen.

Kleine groei werkgelegenheid overall

Na jaren van werkgelegenheidsdaling is de werkgelegenheid is tussen 2014-2015 landelijk met 0,1% toegenomen. Toch is de werkgelegenheid nog altijd 2,5% lager dan hij was in 2011.
Het aantal banen is vooral toegenomen in de landsdelen West en Oost. In Noord-Nederland en Zuid-Nederland is ook in 2015 nog sprake van een werkgelegenheidsdaling, hoewel er wel sprake is van afvlakking.

Figuur 1
Ontwikkeling werkgelegenheid naar landsdeel 2011-2015 (index: 2011 = 100)

Bron: LISA 2011-2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Noord-Holland en Overijssel werkgelegenheidsgroei; Limburg en Drenthe daling

In Noord-Holland (1,3%) en Overijssel (0,7%) is de arbeidsmarkt duidelijk aan het aantrekken. Ook Utrecht (0,4%), Noord-Brabant (0,1%) en Gelderland (0,1%) laten voor het eerst sinds jaren weer een groei in werkgelegenheid zien.
Slecht gaat het nog altijd in Limburg (-1,3%), Drenthe (-1,0%) en Zuid-Holland (-0,6%) waar nog altijd sprake is van een behoorlijke afname van het aantal banen.

Figuur 2
Ontwikkeling werkgelegenheid naar provincie 2011-2015

Bron: LISA 2011-2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Grote verschillen binnen provincies: met name Groot Amsterdam en Noord-Overijssel in de lift

De ontwikkeling binnen provincies is alles behalve uniform. Ook tussen de verschillende deelregio's zijn er aanmerkelijke verschillen. 

2011-2015

Nog bijna nergens is de werkgelegenheid in 2015 op het niveau van 2011. Vooral in Limburg en de grensregio's als de Achterhoek, Zuidoost-Drenthe is het aantal banen flink gedaald gedurende de crisis. Uitzonderingen vormen de regio's Groot-Amsterdam en Noord-Overijssel waar in 2015 de werkgelegenheid wel groter is dan in 2011. Opvallend is wel dat de Zaanstreek een flink banenverlies laat zien, terwijl het naastgelegen Groot-Amsterdam het juist zo goed doet.

Figuur 3

Ontwikkeling werkgelegenheid naar COROP 2011-2015

Bron: LISA 2011-2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

2014-2015

In 2014 - 2015 laten vooral de regio's rond de Rijksweg A2 van Eindhoven tot en met Amsterdam een toename in werkgelegenheid zien. In Overijssel hebben alle regio's al te maken met een toename van het aantal banen. Opvallend is tevens de positieve ontwikkeling in de regio Den Haag  en Delft, waar lang sprake was van werkgelegenheidsdaling. In de rest van Zuidwest-Nederland gaat het nog altijd niet goed en is nog altijd sprake van een daling van het aantal banen. Hetzelfde geldt voor de regio's in de provincie Limburg.

Figuur 4

Ontwikkeling werkgelegenheid naar COROP 2011-2015

Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Regio Amsterdam veruit grootste economische dynamiek

De regio Amsterdam is tussen 2011 en 2015 de onbetwiste nummer 1 als het het gaat om de economische dynamiek. Nergens is het aantal  bedrijven sterker toegenomen en nergens is de werkgelegenheid harder gegroeid. Andere regio's die het goed doen zijn: Noord-Overijssel, Zuidwest-en Zuidoost-Friesland, de Veluwe, Utrecht, Arnhem-Nijmegen, Zuidoost-Brabant en Haarlem en omgeving.

Een klein aantal regio's heeft het werkgelegenheidsverlies weliswaar beperkt weten te houden, maar blijft wel achter in de groei van het aantal bedrijven. Het gaat onder meer om Noordoost-Noord-Brabant, Kop van Noord-Holland, Leiden en de Bollenstreek, Overig Groningen en Alkmaar en omgeving.

Andere regio's hebben wel een goede groei van het aantal bedrijven, maar een daling in het aantal banen. Dit geldt onder meer voor Den Haag en omgeving, West-en Midden-Noord-Brabant, Noord-Friesland, de Achterhoek en Zuid-Limburg.

Tot slot is er een groep regio's met een lage dynamiek. Hier is het verlies aan banen groter dan gemiddeld, maar is tevens sprake van een lage groei van het aantal bedrijven. Het slechtst gaat het in de regio Zuidoost-Zuid-Holand, Oost-Zuid-Holland, Zuidoost-Drenthe, Delfzijl e.o.. Maar ook de grote werkgelegenheidsregio Groot-Rijnmond hoort tot deze categorie.

Figuur 5

Ontwikkeling werkgelegenheid en vestigingen naar COROP 2011-2015

Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente

2011-2015: daling banen over vrijwel de gehele linie

Tussen 2011-2015 is vrijwel is in 75% van alle gemeenten de werkgelegenheid gedaald onder invloed van de economische crisis. 25% van de gemeente heeft het aantal banen zien groeien. Groei van werkgelegenheid zat er rond Amsterdam en Schiphol (gemeente Haarlemmermeer), Ook de gemeente Zwolle en de regio daaromheen (Voorst, Olst-Wijhe, Dalfsen) deed het goed. 

Ook op de Veluwe en een deel van Twente was bij veel gemeenten sprake van een lichte banengroei. Dit geldt tot slot ook voor Zuidoost-Brabant, waar met name de regio De Kempen het goed doet.

De gemeenten met banenverlies zitten hoofdzakelijk in het Noorden van Nederland. Ook in de zuidvleugel van de Randstad en in West-Brabant hebben veel gemeenten werkgelegenheid ingeleverd. Dit geldt ook voor De Achterhoek, Noord- en Zuid-Limburg en een groot deel van Noordoost-Brabant.

Figuur 6

Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente, 2011-2015

Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

2014-2015: duidelijke tekenen van herstel

Tussen 2014 en 2015 is de arbeidsmarkt zich duidelijk aan het herstellen. Ruim 40 procent van de gemeenten laat een stijging van de werkgelegenheid zien, bij 8 procent is het aantal banen ongewijzigd en 54 procent heeft nog te maken met een daling van de werkgelegenheid.

De gemeenten op de assen A2, A50 en A1 lijken het relatief goed te doen. Opvallend is de positieve ontwikkeling in Twente en Zuidwest-Overijssel (Voorst, Deventer, Olst-Wijhe en Raalte). Ook delen van West-Brabant, Noordoost-Brabant, Het Groene-Hart en Rivierenland laten banengroei zien. Verder kleuren ook grote delen Zeeland opvallend groen. Ook de regio Den Haag - Delft laat een mooi herstel zien na jaren van banenverlies.

Toch gaat het nog niet overal goed. De gemeenten met een flinke daling in werkgelegenheid concentreren zich in Noord- en Oost-Groningen, Drenthe, Leiden/Alphen a/d Rijn en Noord- en Midden-Limburg. Ook een groot deel van de provincie Flevoland kleurt rood.

Figuur 7

Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente, 2011-2015

Bron: LISA 2015, bewerking Fanion onderzoek & advies

Conclusie

Het herstel van de arbeidsmarkt wordt langzaam ingezet. 41 procent van de gemeenten heeft de werkgelegenheid zien toenemen. In 2015 is bij 75 procent van de gemeenten het aantal banen nog lager dan in 2011. Een heel duidelijk ruimtelijk patroon is er niet. Toch lijken vooral de Rijkswegen A2, A50 en A1 de assen waarlangs de werkgelegenheid zich als eerste herstelt. Delen van Groningen en Limburg hebben het nog altijd moeilijk. De onbetwiste banenmotor van Nederland is de regio Amsterdam. Daar is zowel de grootste groei in werkgelegenheid als de grootste bedrijvendynamiek.

© Henry de Vaan, Fanion onderzoek & advies 

Werkgelegenheid profiteert nog niet van groei van de economie en daalt nog steeds

De economie heeft in 2014 weer groei laten zien. Met name de exporterende sectoren hebben het goed gedaan Inmiddels is ook het consumentenvertrouwen weer groeiende. In 2014 heeft de werkgelegenheid nog niet geprofiteerd van de aanzwellende economie. De werkgelegenheid reageert dan ook met vertraging op de economische ontwikkeling. Een en ander blijkt uit de jongste werkgelegenheidsgegevens die de stichting LISA onlangs heeft gepubliceerd. Dit artikel gaat in op de regionale verschillen in Nederland, die soms erg groot zijn.

Oost Nederland houdt schade beperkt

Vanaf 2011 hebben alle landsdelen te maken gehad met een daling van de werkgelegenheid. Landelijk daalde de werkgelegenheid met 2,4%. In Noord- en Oost-Nederland bleef het aantal banen nog even op peil, maar ook daar zette vanaf 2012 de daling in.
De meeste banen gingen verloren in Zuid-Nederland met een werkgelegenheidsverlies van 3,2%. Oost-Nederland wist de schade beperkt te houden met in 2014 -1,5% minder banen dan in 2010

Figuur 1
Geïndexeerde werkgelegenheidsontwikkeling 2010-2014

Bron: LISA 2010-2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Drenthe, Zuid-Holland en Limburg grootste verliezers, Noord-Holland banenmotor

Van 2013 op 2014 is de werkgelegenheid met 2,6% het hardst gedaald in Drenthe. Ook in Zuid-Holland (-2,0%) en Limburg (-1,8%) nam het aantal banen sterker dan gemiddeld af. Limburg behoort daarmee voor het 2e jaar op rij bij de drie provincies waar de meest banen verloren gaan.
Opvallend is het goede presteren van Noord-Holland. Van 2012 op 2013 bleef de werkgelegenheid gelijk en van 2013 op 2014 is de werkgelegenheid zelfs licht gestegen.

Figuur 2
Ontwikkeling van het aantal banen naar provincie 2012-2013 en 2013-2014

Bron: LISA 2012-2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Meer banen in Groot Amsterdam, Noord-Overijssel en Noordoost-Brabant

In vrijwel alle COROP regio's is van 2013 op 2014 sprake van een daling van het aantal banen. Met name in Zuid-Holland, Drenthe en Noord-Limburg was sprake van een fors verlies van banen.
Daar staat tegenover dat de werkgelegenheid in Groot-Amsterdam, Noord-Overijssel (regio Zwolle) en Noordoost-Brabant is toegenomen.

Figuur 3
Ontwikkeling van het aantal banen naar COROP, 2013-2014

Bron: LISA 2012-2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Groot Amsterdam economische motor over de periode 2010-2014

Wanneer we over de periode ook de bedrijvendynamiek betrekken bij de analyse, dan is de regio Groot Amsterdam duidelijk de economische motor van Nederland met zowel de hoogste banengroei als de hoogste groei van het aantal bedrijfsvestigingen. De twee enige andere regio's met werkgelegenheidsgroei tussen 2010-2014 waren de Veluwe en Noord-Overijssel (Zwolle e.o.). Van bovengemiddelde groei van  bedrijvigheid is sprake in de regio's Utrecht, de Arnhem-Nijmegen en Midden-Brabant.
Aan de andere kant van het spectrum zitten de regio's Groot-Rijnmond, Den Haag e.o., Zuidoost-Zuid-Holland en Delft en Westland. In deze regio's ontwikkelt de werkgelegenheid zich slechter dan landelijk gemiddeld, maar blijft bovendien de groei van het aantal bedrijven achter. Overigens geldt dit ook voor de de regio's Alkmaar e.o., IJmond en Haarlem e.o. in de provincie Noord-Holland. Het contrast met het succes van de regio Groot-Amsterdam in dezelfde provincie is daarmee groot.
Opvallend is Noordoost-Brabant. Deze regio krabbelt duidelijk op nadat eerder sprake was van bovengemiddeld banenverlies.

Figuur 4
Ontwikkeling van het aantal banen (verticale as) en aantal vestigingen (horizontale as) naar COROP, 2010-2014

Bron: LISA 2012-2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

In de meeste gemeenten nog banenkrimp van 2013-2014

Van 2013 op 2014 hebben de meeste gemeenten de werkgelegenheid nog zien afnemen. Toch zijn er in elke provincie ook gemeenten waar de werkgelegenheid is gestegen. Voorbeelden met een goede ontwikkeling van het aantal banen zijn Sint-Oedenrode, Landsmeer, Rijnwaarden, Midden-Delfland
Blaricum, Groesbeek, Rhenen. Opvallend is dat globaal rondom het IJsselmeer en in Noord-Overijssel (de regio A28, A50 en A1) de werkgelegenheid zich bovengemiddeld heeft ontwikkeld. Ook de gemeenten langs de onlangs doorgetrokken A4 in West-Brabant laten een bovengemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling zien.

Figuur 5
Ontwikkeling van het aantal banen naar gemeente 2013-2014

Bron: LISA 2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Lange termijn: dalende werkgelegenheid; maar Groot-Amsterdam, Groot-Zwolle, de Veluwe, Oost-Groningen en de Kempen zitten in de lift

Over de periode 2010-2014 bezien is de werkgelegenheid bij de meeste gemeenten gedaald. De gemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling is dan ook met -2,6% negatief.Vooral in grote delen van Zuid-Holland, Drenthe en Friesland is er sprake van een bovengemiddelde afname van het aantal banen. Toch zijn er ook gemeenten waar de werkgelegenheid is gestegen. Met name in de regio Amsterdam/Haarlemmermeer, de regio Groot-Zwolle (Zwolle e.o./Noordoost-Polder) en grote delen van de Veluwe is sprake van banengroei. Positieve uitschieters zijn er ook in Noord- en Oost-Groningen en in de Brabantse Kempen.

Figuur 6
Ontwikkeling van het aantal banen naar gemeente, 2010-2014

Bron: LISA 2014, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Voor 2015 is de verwachting dat de werkgelegenheid langzaam maar zeker zal gaan toenemen. De economisch groei zet door en in het eerste kwartaal 2015 neemt het aantal vacatures toe.

© Henry de Vaan, Fanion Onderzoek & Advies, maart 2015

Nederland kleurt rood: vrijwel overal is de werkgelegenheid gedaald in 2013

De werkgelegenheid is in vrijwel het gehele land flink gedaald in 2013. In Zuid-Nederland is het banenverlies het grootst. Oost-Nederland doet het relatief het best. Landelijk nam de werkgelegenheid tussen 2012 en 2013 af met -1,2 procent. Ook van 2011 op 2012 nam het aantal banen al af, toen met -0,7%. In dat jaar waren er echter nog veel regionale verschillen en daalde de werkgelegenheid lang niet overal. Zie hiervoor mijn blog van vorig jaar. Dit jaar is in vrijwel het hele land sprake van een afname van het aantal banen. Een en ander blijkt uit de laatste cijfers van LISA die op 19 februari j.l. zijn gepubliceerd.

Het zuiden van het land kent het grootste banenverlies
Vooral in Zuid-Nederland is de werkgelegenheid tussen 2012-2013 sterk afgenomen. Ook bezien over de periode 2009-2012 is Zuid-Nederland het hardst getroffen, met een banenverlies van 3,2 procent.
Relatief positief heeft zich het aantal banen in Oost-Nederland ontwikkeld, maar ook daar ligt de omvang van de werkgelegenheid anno 2013 1 procent onder het niveau van 2009.

Figuur 1
Geïndexeerde werkgelegenheid naar landsdeel 2009-2013 (2009=100)

Bron: LISA 2009-2013, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Vooral de werkgelegenheid in Limburg fors geraakt
Voor het tweede jaar op rij hoort Limburg tot de provincies met het grootste verlies aan banen. In 2011-2012 nam de werkgelegenheid met 1,3 procent af, in 2012-2013 is het banenverlies zelfs 2,7 procent. Opvallend is verder dat in Groningen het banenverlies vorig jaar nog redelijk beperkt bleef, terwijl dit jaar Groningen het op een na sterkste banen verlies heeft.

Figuur 2
Ontwikkeling werkgelegenheid naar provincie 2011-2012 en 2012-2013 

Bron: LISA 2011-2013, bewerking Fanion onderzoek & advies

Witte raven langs A4, Zuid-Zuid-Holland en de Brabantse grensstreek
Vrijwel heel Nederland kleurt rood in 2012-2013. Vooral in Noordoost-Brabant en Noord- en Midden-Limburg is er in veel gemeenten sprake van aanzienlijk banenverlies. Ook het Noordoost Overijssel en Oost-Drenthe laat een bovengemiddeld werkgelegenheidsverlies zien.
Een positieve ontwikkeling van de werkgelegenheid is zichtbaar langs de A4 van Amsterdam richting de regio Den Haag. Ook in Zuid-Holland Zuid en in een aantal Brabantse gemeenten langs de grens met België hebben de werkgelegenheid zien stijgen.

Figuur 3
Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente 2012-2013

Bron: LISA 2013, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Periode 2009-2013: daling het sterkst in Noordoost-Brabant
Noordoost-Brabant telt de meeste gemeenten met een werkgelegenheidsverlies van meer dan 10 procent en is daarmee de regio met de grootste werkgelegenheidsdaling. Ook in Zuid-Limburg, de Gooi- en Vechtstreek en in de gemeenten langs de kust is het banenverlies groot.  Opvallend is ook het aantal gemeenten met een een grote werkgelegenheidsverlies langs de A32 (Friesland) en in Noordoost-Overijssel.
Positief is de werkgelegenheidsontwikkeling in Noordoost-Groningen, de regio Amsterdam, een groot deel van de Veluwe en de Brabantse Kempen.

Figuur 4
Ontwikkeling werkgelegenheid naar gemeente 2009-2013

Bron: LISA 2009, 2013, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Regio Groot Amsterdam grote winnaar en regio's Noordoost-Brabant en Den Haag grootste verliezers
De regio Groot Amsterdam is de regio met zowel de grootste bedrijvendynamiek als de grootste banengroei over de periode 2009-2013. Andere regio's die het goed doen zijn Noord-Drenthe, Flevoland, Veluwe en Zuidoost-Noord-Brabant.
De regio's Noordoost-Brabant, Gooi- en Vechtstreek en IJmond presteren onder gemiddeld op zowel de ontwikkeling van de werkgelegenheid als op de bedrijfsdynamiek. Ook een grote werkgelegenheidsregio als Den Haag presteert relatief slecht.
De regio's Groot-Rijmond, Noord-Overijssel en Zuidoost-Zuid-Holland kennen wel een bovengemiddelde werkgelegenheidsontwikkeling, maar hebben een relatief geringe bedrijvendynamiek. In West- en Midden-Noord-Brabant is de werkgelegenheidsontwikkeling onder gemiddeld, maar komen er wel bovengemiddeld veel bedrijven bij. Hetzelfde geldt voor Noord- en Zuidoost-Friesland.

Figuur 5
Ontwikkeling werkgelegenheid (verticaal) en aantal vestigingen (horizontaal) naar COROP 2009-2013 
(omvang werkgelegenheid bepaalt de omvang van de bol)

Bron: LISA 2009, 2013, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

© Henry de Vaan, Fanion Onderzoek & Advies, februari 2014

Toerisme in veel gemeenten in toenemende mate een economische drager van betekenis

Een ruimtelijke analyse van het belang van toerisme en recreatie voor de economie
De vakantie staat voor de deur, een mooie gelegenheid om een artikel te wijden aan de sector Toerisme en Recreatie. Ik geef toe, in het verleden twijfelde ik nog wel eens aan de bijdrage van deze sector aan de lokale economie. Veel gemeenten omarmen toerisme en recreatie namelijk omdat het over het algemeen 'schone' bedrijvigheid en werkgelegenheid betreft en de sector daarom een hoog politiek knuffelgehalte heeft. Niks mis mee, maar het is vaak een excuus om niets te hoeven doen met bedrijven die men liever niet in de achtertuin heeft, maar wel een grote betekenis hebben voor de lokale economie. Ondanks mijn wat kritische houding moet ik constateren dat de sector in veel gemeenten een significante bijdrage levert aan de lokale economie. In dit artikel een ruimtelijke analyse waar dat in Nederland wel het geval is en waar dat minder geldt.

Algemene ontwikkeling sector toerisme en recreatie in Nederland

In Nederland zijn volgens de meeste recente LISA gegevens in de sector Toerisme en Recreatie bijna 105.000 vestigingen met daarin bijna 500.000 werkzame personen actief. Daarmee is 8,3% van vestigingen en 6,2% de werkgelegenheid toe te schrijven aan de sector. In de periode 2008-2012 is in Nederland het aantal vestigingen met 16% toegenomen. Daarmee houdt de sector gelijke tred met de groei van het totaal aantal vestigingen in Nederland. De werkgelegenheid van de sector toerisme en recreatie ontwikkelt zich echter aanmerkelijk beter dan het totaal aantal banen in de economie. Daar waar in Nederland voor de totale werkgelegenheid over de periode 2008-2012 sprake is van een lichte afname met 0,3%  is het aantal banen in de toeristisch-recreatieve sector in dezelfde periode met 2% toegenomen.

Figuur 1

Geïndexeerde ontwikkeling vestigingen en banen, Toerisme en Recreatie en totaal 2008-2012

Bron: LISA, 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Waar in Nederland concentreert de sector toerisme en recreatie zich?

In figuur 2 is te zien waar het aandeel van de sector Toerisme en Recreatie in zowel vestigingen als werkgelegenheid het hoogst is. Duidelijk zichtbaar is dat de sector het sterkst vertegenwoordigd is op de Waddeneilanden, waar meer dan 40% van de economie zich bezighoudt met toerisme en recreatie. Daarnaast is de sector sterk vertegenwoordigd aan de kust en in Zuidwest-Friesland, Limburg en het Rijk van Nijmegen. Ook in Amsterdam en omgeving is de sector bovengemiddeld sterk vertegenwoordigd.

Figuur 2

Aandeel T&R in de productiestructuur, vestigingen en werkgelegenheid, 2012

              Vestigingen                                                                             Banen

Bron: LISA 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Waar groeit de sector Toerisme en Recreatie?

De ontwikkeling van de sector Toerisme en recreatie is niet over gelijk. Opvallend is dat het aantal vestigingen in de sector flink is afgenomen in Zeeland, Friesland en Zuid-Holland. Daarnaast neemt het aantal bedrijven af in de regio Noordoost-Brabant. Sterke groei van het aantal vestigingen is te zien tussen Utrecht en Amsterdam rondom de Loosdrechtse en Vinkeveense plassen, in Amsterdam en de regio Waterland, in het oostelijk deel van de Veluwe en in het gebied dat loopt van De Baronie van Breda, via Tilburg naar de Brabantse Kempen. Het beeld in Zuid-Limburg is sterk wisselend. 

De ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve werkgelegenheid laat een ongeveer gelijk beeld zien. Het aantal banen in de sector groeit sterk in Flevoland en Noord-Overijssel. Daarnaast is de groei van de werkgelegenheid sterk in Het Groene Hart, delen van Brabantse Kempen en in Oost-Groningen/Delfzijl e.o. Dit laatste kan ook te maken hebben met de activiteiten in de Eemshaven, waar voor de vele arbeidsmigranten extra (tijdelijke) hotels zijn gebouwd. Het aantal toeristisch-recreatieve banen is met name gedaald in West-Friesland, Friesland, de omgeving Leiden en de Bollenstreek, 't Gooi, Noordoost-Brabant/de Peel en de Achterhoek.

Figuur 3

Ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid in de sector toerisme en recreatie,

2008-2012

                              Vestigingen                                                                                  Banen

Bron: LISA, 2012 bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Waar draagt de sector Toerisme en Recreatie bij aan economische groei?
Wanneer gekeken wordt naar de bijdrage van de Toerisme en Recreatie in de ontwikkeling van het aantal vestigingen dan is het belang van de sector met name gegroeid in Brabantse Kempen, Noord-Overijssel en Noord-Friesland, Flevoland, Amsterdam en de regio Waterland. De Achterhoek en Twente/Salland kleuren ook overwegend groen. Ook de Peel kleurt lichtgroen; wat opvallend is aangezien daar de T&R-sector relatief sterk is afgenomen. Dit betekent dat de economie als geheel het daar nog slechter heeft gedaan.
In de regio's Zeeland, Zuid-Holland Zuid, Oost-Groningen, Zuidwest-Friesland en Zuid-Limburg draagt de sector minder dan gemiddeld bij aan de ontwikkeling van de groei van het aantal bedrijfsvestigingen.
De bijdrage van de sector toerisme en recreatie aan de werkgelegenheid is vooral hoog in Het Groene Hart, Midden-Brabant, Oost-Groningen en een groot aantal gemeenten in de De Brabantse Kempen.
Het omgekeerde is zichtbaar in West-Friesland, Zuidwest-Friesland, Drenthe, Noord-Limburg, Goeree-Overflakkee en een aantal gemeenten in de Achterhoek. Daar levert de sector Toerisme en Recreatie een negatieve of ondergemiddelde bijdrage aan de ontwikkeling van de werkgelegenheid.

Figuur 4
Bijdrage van de sector T&R aan de ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid
          
        Groei vestigingen T&R vs                                                                Groei banen T&R vs   
        groei totaal aantal vestigingen                                                        groei totaal aantal banen                          

Bron: LISA 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Toelichting:

Per gemeente is vergeleken hoe de sector toerisme en recreatie zich heeft ontwikkeld ten opzichte van de economie als geheel. Als de sector het beter deed dan de totale lokale economie dan is de gemeente groen gekleurd, was de ontwikkeling van toerisme en recreatie slechter dan de ontwikkeling van de totale lokale economie dan is deze gemeente rood gekleurd.

Waar ontwikkelt Toerisme en Recreatie zich het best, en waar het minst goed?

Geconcludeerd kan worden dat de sector Toerisme en Recreatie in veel gemeente een belangrijke bijdrage levert aan de lokale economie. In dit artikel is gekeken naar de omvang van de sector Toerisme en Recreatie in de gemeenten en daarnaast is gekeken naar de groei van de sector in zowel aantal vestigingen als de werkgelegenheid. In de laatste figuur zijn de scores voor omvang en groei gecombineerd tot een prestatie-index. Uit deze analyse blijkt dat in de meeste gemeenten de sector Toerisme en Recreatie vrij gemiddeld presteert (deze kleuren blauw). Gebieden waar de sector van groot belang is en goed presteert is op de Wadden, Flevoland, Amsterdam e.o., De Veluwe, Oost-Twente, De Brabantse Kempen en de regio tussen Utrecht en Amsterdam (Vinkeveense en Loosdrechtse plassen). 

De prestaties van de sector Toerisme en Recreatie vallen tegen in West-Friesland, grote delen van Zeeland, Rijnmond/Zuid-Zuid-Holland, Noordoost-Brabant, De Langstraat, de Bommelerwaard, het noordelijk deel van de Achterhoek en Zuidwest-Twente.    

Figuur 5

Prestatie-index Toerisme en Recreatie naar gemeente

Bron: LISA 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

Tot zover een de analyse van de sector Toerisme en Recreatie in Nederland op basis van de meest recente LISA cijfers. Ik wens iedereen een fijne en ontspannen vakantie toe en geniet van hetgeen de sector Toerisme en Recreatie te bieden heeft.

© Henry de Vaan, Fanion Onderzoek & Advies, juni 2013

Niet overal daalt de werkgelegenheid; Flinke regionale verschillen.

Eind februari zijn de nieuwe cijfers over banen en vestigingen van het LISA (www.lisa.nl) over de periode 2011-2012 beschikbaar gekomen. In dit bericht volgt een korte eerste analyse van deze cijfers die een interessant inzicht geven in de ontwikkeling van de vraagzijde van de arbeidsmarkt en de economie.

Daling van de werkgelegenheid in 2012, lagere groei aantal nieuwe vestigingen

De werkgelegenheid in Nederland is tussen 2011 en 2012 licht gedaald met -0,7% van 8.141.700 banen in 2011 naar 8.084.740 banen in 2012. Over periode 2008-2012 is de werkgelegenheid slechts met -0,3% gedaald. Het aantal bedrijven en instellingen is tussen 2011 en 2012 toegenomen met 1,5% van 1.239.180 in 2011 naar 1.248.130 in 2012. Er is al langere tijd sprake van een stijging van het aantal vestigingen. In periode 2008-2012 groeide het aantal bedrijven en instellingen met 15,6%. Vooral het aantal ZZP'ers en starters is sterk gegroeid de afgelopen jaren. Opvallend is wel dat de groei van het aantal nieuwe bedrijven in 2012 flink teruggelopen is, blijkbaar durven veel mensen de stap naar het ondernemerschap op dit moment niet te maken.

Verschillen in werkgelegenheidsgroei tussen gemeenten 2011-2012

Een ruimtelijke analyse van de cijfers laat zien dat in het grootste deel van de Nederlandse gemeenten een daling van de werkgelegenheid te zien is geweest. Opvallend is dat in West-Brabant en Zuid-Zuid-Holland relatief veel gemeenten te maken hebben gekregen met een flinke afname van het aantal banen. In positief opzicht vallen de gemeenten in regio's Noord-Holland, Zuid-Flevoland, de Veluwe (deels), De Liemers en Zuidoost-Brabant op met werkgelegenheidsgroei. Ook in het westelijk deel van Friesland en Noordoost-Groningen is er bij veel gemeenten sprake geweest van werkgelegenheidsgroei tussen 2011 en 2012. 

Werkgelegenheidsontwikkeling langere termijn 2008-2012

Over de periode 2008-2012 zijn met name in de gemeenten in de regio Noordoost-Brabant veel banen verloren gegaan. Veel gemeenten hebben meer dan 5% van de werkgelegenheid verloren. Ook in de regio Gooi- en Vechtstreek, het noordoosten van Friesland. het noorden van de Overijssel en Zuid-Limburg hebben veel gemeenten te kampen met een banenverlies van meer dan  5%. De werkgelegenheid is daarentegen flink gegroeid in veel gemeenten in Noordoost-Groningen, Flevoland en de regio Amsterdam. In Noordoost-Groningen heeft dit waarschijnlijk te maken met de activiteiten in en rond de Eemshaven. Tot slot is er ook op de Veluwe, het westelijk deel van Friesland, de Stadsregio Arnhem-Nijmegen en West-Brabant/Zuid-Zuid-Holland in veel gemeenten sprake van werkgelegenheidsgroei geweest.

Banengroei en groei aantal vestigingen naar COROP: 2008-2012

Als de groei van de werkgelegenheid en de vestigingen tegen elkaar worden afgezet dan laten de COROP-gebieden Groot-Amsterdam en Flevoland een goede economische ontwikkeling zien ondanks de economische recessie. Ook overig Groningen, de Zaanstreek, Utrecht, Arnhem-Nijmegen, Utrecht en Zuidoost-Noord-Brabant scoren boven het landelijk gemiddelde op zowel werkgelegenheidsgroei als de groei van het aantal vestigingen.
De economie heeft het meest te lijden van de crisis in de regio's Gooi- en Vechstreek, IJmond en Noordoost-Noord-Brabant, Haarlem e.o., Delft en Westland en Den Haag e.o. In deze regio's blijft zowel de groei van het aantal bedrijven als de werkgelegenheidsgroei achter bij het landelijk gemiddelde.

Bron: LISA 2013, bewerking Fanion Onderzoek & Advies

© Henry de Vaan - Fanion Onderzoek en Advies
12 maart 2013