De vakantie staat voor de deur, een mooie gelegenheid om een artikel te wijden aan de sector Toerisme en Recreatie. Ik geef toe, in het verleden twijfelde ik nog wel eens aan de bijdrage van deze sector aan de lokale economie. Veel gemeenten omarmen toerisme en recreatie namelijk omdat het over het algemeen 'schone' bedrijvigheid en werkgelegenheid betreft en de sector daarom een hoog politiek knuffelgehalte heeft. Niks mis mee, maar het is vaak een excuus om niets te hoeven doen met bedrijven die men liever niet in de achtertuin heeft, maar wel een grote betekenis hebben voor de lokale economie. Ondanks mijn wat kritische houding moet ik constateren dat de sector in veel gemeenten een significante bijdrage levert aan de lokale economie. In dit artikel een ruimtelijke analyse waar dat in Nederland wel het geval is en waar dat minder geldt.
Algemene ontwikkeling sector toerisme en recreatie in Nederland
In Nederland zijn volgens de meeste recente LISA gegevens in de sector Toerisme en Recreatie bijna 105.000 vestigingen met daarin bijna 500.000 werkzame personen actief. Daarmee is 8,3% van vestigingen en 6,2% de werkgelegenheid toe te schrijven aan de sector. In de periode 2008-2012 is in Nederland het aantal vestigingen met 16% toegenomen. Daarmee houdt de sector gelijke tred met de groei van het totaal aantal vestigingen in Nederland. De werkgelegenheid van de sector toerisme en recreatie ontwikkelt zich echter aanmerkelijk beter dan het totaal aantal banen in de economie. Daar waar in Nederland voor de totale werkgelegenheid over de periode 2008-2012 sprake is van een lichte afname met 0,3% is het aantal banen in de toeristisch-recreatieve sector in dezelfde periode met 2% toegenomen.
Figuur 1
Geïndexeerde ontwikkeling vestigingen en banen, Toerisme en Recreatie en totaal 2008-2012
 |
| Bron: LISA, 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies |
Waar in Nederland concentreert de sector toerisme en recreatie zich?
In figuur 2 is te zien waar het aandeel van de sector Toerisme en Recreatie in zowel vestigingen als werkgelegenheid het hoogst is. Duidelijk zichtbaar is dat de sector het sterkst vertegenwoordigd is op de Waddeneilanden, waar meer dan 40% van de economie zich bezighoudt met toerisme en recreatie. Daarnaast is de sector sterk vertegenwoordigd aan de kust en in Zuidwest-Friesland, Limburg en het Rijk van Nijmegen. Ook in Amsterdam en omgeving is de sector bovengemiddeld sterk vertegenwoordigd.
Figuur 2
Aandeel T&R in de productiestructuur, vestigingen en werkgelegenheid, 2012
Vestigingen Banen
 |
| Bron: LISA 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies |
De ontwikkeling van de sector Toerisme en recreatie is niet over gelijk. Opvallend is dat het aantal vestigingen in de sector flink is afgenomen in Zeeland, Friesland en Zuid-Holland. Daarnaast neemt het aantal bedrijven af in de regio Noordoost-Brabant. Sterke groei van het aantal vestigingen is te zien tussen Utrecht en Amsterdam rondom de Loosdrechtse en Vinkeveense plassen, in Amsterdam en de regio Waterland, in het oostelijk deel van de Veluwe en in het gebied dat loopt van De Baronie van Breda, via Tilburg naar de Brabantse Kempen. Het beeld in Zuid-Limburg is sterk wisselend.
De ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve werkgelegenheid laat een ongeveer gelijk beeld zien. Het aantal banen in de sector groeit sterk in Flevoland en Noord-Overijssel. Daarnaast is de groei van de werkgelegenheid sterk in Het Groene Hart, delen van Brabantse Kempen en in Oost-Groningen/Delfzijl e.o. Dit laatste kan ook te maken hebben met de activiteiten in de Eemshaven, waar voor de vele arbeidsmigranten extra (tijdelijke) hotels zijn gebouwd. Het aantal toeristisch-recreatieve banen is met name gedaald in West-Friesland, Friesland, de omgeving Leiden en de Bollenstreek, 't Gooi, Noordoost-Brabant/de Peel en de Achterhoek.
Figuur 3
Ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid in de sector toerisme en recreatie,
2008-2012
Vestigingen Banen
 |
| Bron: LISA, 2012 bewerking Fanion Onderzoek & Advies |
Waar draagt de sector Toerisme en Recreatie bij aan economische groei?
Wanneer gekeken wordt naar de bijdrage van de Toerisme en Recreatie in de ontwikkeling van het aantal vestigingen dan is het belang van de sector met name gegroeid in Brabantse Kempen, Noord-Overijssel en Noord-Friesland, Flevoland, Amsterdam en de regio Waterland. De Achterhoek en Twente/Salland kleuren ook overwegend groen. Ook de Peel kleurt lichtgroen; wat opvallend is aangezien daar de T&R-sector relatief sterk is afgenomen. Dit betekent dat de economie als geheel het daar nog slechter heeft gedaan.
In de regio's Zeeland, Zuid-Holland Zuid, Oost-Groningen, Zuidwest-Friesland en Zuid-Limburg draagt de sector minder dan gemiddeld bij aan de ontwikkeling van de groei van het aantal bedrijfsvestigingen.
De bijdrage van de sector toerisme en recreatie aan de werkgelegenheid is vooral hoog in Het Groene Hart, Midden-Brabant, Oost-Groningen en een groot aantal gemeenten in de De Brabantse Kempen.
Het omgekeerde is zichtbaar in West-Friesland, Zuidwest-Friesland, Drenthe, Noord-Limburg, Goeree-Overflakkee en een aantal gemeenten in de Achterhoek. Daar levert de sector Toerisme en Recreatie een negatieve of ondergemiddelde bijdrage aan de ontwikkeling van de werkgelegenheid.
Figuur 4
Bijdrage van de sector T&R aan de ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid
Groei vestigingen T&R vs Groei banen T&R vs
groei totaal aantal vestigingen groei totaal aantal banen
Bron: LISA 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies
Toelichting:
Per gemeente is vergeleken hoe de sector toerisme en recreatie zich heeft ontwikkeld ten opzichte van de economie als geheel. Als de sector het beter deed dan de totale lokale economie dan is de gemeente groen gekleurd, was de ontwikkeling van toerisme en recreatie slechter dan de ontwikkeling van de totale lokale economie dan is deze gemeente rood gekleurd.
Waar ontwikkelt Toerisme en Recreatie zich het best, en waar het minst goed?
Geconcludeerd kan worden dat de sector Toerisme en Recreatie in veel gemeente een belangrijke bijdrage levert aan de lokale economie. In dit artikel is gekeken naar de omvang van de sector Toerisme en Recreatie in de gemeenten en daarnaast is gekeken naar de groei van de sector in zowel aantal vestigingen als de werkgelegenheid. In de laatste figuur zijn de scores voor omvang en groei gecombineerd tot een prestatie-index. Uit deze analyse blijkt dat in de meeste gemeenten de sector Toerisme en Recreatie vrij gemiddeld presteert (deze kleuren blauw). Gebieden waar de sector van groot belang is en goed presteert is op de Wadden, Flevoland, Amsterdam e.o., De Veluwe, Oost-Twente, De Brabantse Kempen en de regio tussen Utrecht en Amsterdam (Vinkeveense en Loosdrechtse plassen).
De prestaties van de sector Toerisme en Recreatie vallen tegen in West-Friesland, grote delen van Zeeland, Rijnmond/Zuid-Zuid-Holland, Noordoost-Brabant, De Langstraat, de Bommelerwaard, het noordelijk deel van de Achterhoek en Zuidwest-Twente.
Figuur 5
Prestatie-index Toerisme en Recreatie naar gemeente
 |
| Bron: LISA 2012, bewerking Fanion Onderzoek & Advies |
Tot zover een de analyse van de sector Toerisme en Recreatie in Nederland op basis van de meest recente LISA cijfers. Ik wens iedereen een fijne en ontspannen vakantie toe en geniet van hetgeen de sector Toerisme en Recreatie te bieden heeft.
© Henry de Vaan, Fanion Onderzoek & Advies, juni 2013
